4. insan populyasiyanın böyük bir qismi üçün uyğun olmayan münasibət növü. bir də bunu düşünəndə həmişə ağlıma aldoux huxley-in brave new world əsəri gəlir. məsələnin elmi tərəflərinə baxaq:

insan təbiət etibarilə monogomiya və poligamiyanın ortasındadır. belə ki, bioloji olaraq poligamik, sosioloji olaraq isə monogamik canlılarıq. ancaq digər heyvanlardan daha qarışıq və kompleks olan sosial münasibətlərimiz və hormonlarımız bizi sinifləndirməyə imkan vermir. münasibətlərdə ən əhəmiyyətli rollardan birini daşıyan oksitosin hormonu ilə bağlı aparılan aşağıdakı araşdırmalara baxaq:

bir qrupda sabit monogamik münasibəti olan və digər qrupda sabit münasibəti olmayan heteroseksual kişilər arasında aparılan elmi araşdırmada intranasal (burundaxili) qəbul edilən oksitosin hormonunun təsirindən əvvəl və sonrakı nəticələr müqayisə edilib. təcrübə ilə əlaqəsi olmayan müəyyən tapşırıqları yerinə yetirən zaman cəzbedici qadın araşdırmaçı və təcrübədə iştirak edən fərd arasında müəyyən yaxınlaşma məsafəsi yaranmasına şərait yaradılır. və sağlam münasibəti olan kişilərin oksitosinin təsirindən sonra 10-15 sm daha geridə durduqları ortaya çıxır. partnersiz kişilərdə isə heç bir fərq qeydə alınmır.

bundan başqa oksitosinin təsirindən sonra cütlüklərdə konlifkt zamanı stress hormonlarının səviyyəsinin azaldığı və hər 2 tərəfin daha pozitiv şəkildə kommunikasiya qurması müşahidə edilib. başqa bir təcrübədə oksitosinin monogamik münasibətlərdə olan kişilərin cəzbedici qadın şəkillərinə baxdığı zaman müddətini azaltdığı müşahidə olunub. bu kişilərə həmin qadınların daha az cəzbedici gəldiyi demək deyil, sadəcə onların daha az maraqlandığı mənasına gəlir.

və təbii ki təxmin edəcəyiniz üzrə, oksitosin hormonunun ən çox ifraz olunduğu vaxt partnerlə fiziki təmas, yaxınlaşma və cinsi akt zamanıdır. bu o demək deyil ki, hər uğurlu və 2 tərəf üçün də çıxarlı olacaq bir cinsi birləşmə yaşayacağınız adama bağlanacaqsınız. (bax: fuckbuddy)

sadəcə burada hər 2 tərəf də çox diqqətli olmalıdır. çünki bir yerdə seksdən əlavə zaman keçirdikdə, bir-birinizlə həyatınızı paylaşdıqda, uzun sözün qısası normal münasibətdə olan fəaliyyətləri həyata keçirəndə bağlanma ehtimalı çox artır. yəni bağlanmada sağlam cinsi həyatdan başqa əsas məsələ sizin münasibətinizdə seks xaric fəaliyyətlərinizin hər 2 tərəf üçün çıxarlı olmasıdır. belə bir münasibətdə 3-cü insanın olmasından söhbət gedə bilməz, çünki hər 2 beyin də bir-birinə bağlıdır və 3-cü şəxs reproductive success-i təhdid altına alır. (bax: qısqanclıq)

və normal olaraq başqa bir münasibətin başlanması üçün digəri bitməlidir.

çünki insan digər heyvanlardan fərqli olaraq sosial münasibətləri çox daha qarışıq olan bir heyvandır. evli insanların digər çəkici qadını və ya kişini gördükdə amgydalanın işə düşməsi ilə cinsəl olaraq stimulyasiya olunması çox normaldır, amma bir neçə millisaniyə sonra prefrontal cortex işə düşür və beyinə sağlam münasibətini xatırladır, beləcə evli olan fərd digər cinsi akt ehtimalından imtina edir, çünki mövcud münasibəti təhdid altına salmaq istəmir. (bax: seks təklifinə yox deyən oğlan)

yəni, əsas problem poligamik cinsəl həyatı olmaqda deyil, bunu çox daha geniş mahiyyəti olan "münasibət"ə çevirməkdir. təbii ki hər 2 tərəfin şüurlu razılığı ilə bunu etmək olar. amma 2 tərəf də bir çox şeyi gözdən keçirməlidir, çox risklidir.

ümumiyyətlə münasibətlərdə problem burasındadır ki, insanlar çox vaxt münasibətin emosional və ya cinsi tərəflərini düşünürlər, əslində isə ciddi * uzunmüddətli, evlilik, necə adlandırmaq istəyirsinizsə münasibət qurduğunuz partnerlə təkcə aranızda cinsəl cəzbolunma * sexual attraction olmağı, və ya xarakter cəhətdən uyumlu olmağınız və ya bir birinizə aşiq olmağınız bəs etmir. uzunmüddətli və sağlam münasibət üçün hər şeydən əvvəl hər 2 şəxs sağlam, özgüvənli fərdlər olmalı, empatiya qurmağı bacarmalı və bir çox kriteriya cəhətdən uyğun olmalıdır. buna görə də ətrafımızda olan münasibətlərin əksəriyyəti ya ayrılıqla nəticələnir, ya aldatmalar baş verir, ya da ki bir tərəfin çıxarı, digər tərəfin isə istismarı şəklində hələ də davam edir. ümumiyyətlə yuxarıda saydığım şərtlərin ödəndiyi münasibətlər çox azdır, çox təəssüf ki ətrafımda gördüyüm münasibətlərin çoxu bir-birinə qatlanmaqdan başqa bir şey deyil.

mənbələr:

https://www.jneurosci.org/content/32/46/16074.full

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0006322308012407

Behave: The Biology of Humans at Our Best and Worst, Robert Sapolsky